Over EELT

“Als we met goed fatsoen willen voldoen aan de Governance Code, moet ik plaatsmaken”, legt Kristel uit. “Mijn tijd is op. Er is behoefte aan nieuw bloed in de RvT. Idealiter bestaat die uit een combinatie van fris en oudgedienden. Na zo’n lange tijd raak je vergroeid met de organisatie en wordt het lastiger om veranderingen teweeg te brengen. Als RvT ben je dienstbaar aan de organisatie. Je doet het in je vrije tijd, vrijwillig maar niet vrijblijvend, met als doel de organisatie verder te helpen. Omdat je daarin gelooft.”

Sociale innovatie

Kristel is docent en onderzoeker Leisure Studies bij Breda University of Applied Sciences. Een tijdlang was ze daarnaast projectleider bij Colin, een netwerkorganisatie voor creatieve bedrijvigheid met locaties in Breda en Tilburg. Tijdens een bijeenkomst van Colin ontmoetten Monique Zijp en Kristel elkaar. “Monique zag hoe we bij Colin bezig waren met onderwerpen als sociale innovatie en het bij elkaar brengen van cultuur en economie. De werkwijze van Monique en EELT sprak me erg aan: participatieve cultuur, in de wijk, waarbij het proces minstens zo belangrijk is als resultaat. Hoe laat je mensen kennismaken met kunst, hun talenten ontdekken en groeien? En hoe zorg je ervoor dat iedereen welkom is? Het sprak me aan, dus toen Monique me thuis uitnodigde om verder te praten over een plek in de Raad van Toezicht, antwoordde ik bevestigend.”

Leuke club

Thuis op de bank kwamen alle facetten van EELT aan de orde. Hoe zit EELT in elkaar? Wat is de visie achter de stichting? Wat is de rol van Monique? Kristel: “Voor ik ‘ja’ zou zeggen tegen lidmaatschap van de raad, wilde ik weten waar ik terecht kwam, wat de wensen en ambities waren. Ik concludeerde dat EELT een leuke club was met een interessant perspectief waar ik graag aan wilde meebouwen. Ik heb met plezier ‘ja’ gezegd.” Voor Kristel was het de eerste kennismaking met RvT-werk. “Ik was er niet naar op zoek, het kwam op mijn pad. Via Colin had ik al veel contact met culture organisaties. Daar probeerden we cultuur en economie dichter bij elkaar te brengen. Door mijn lidmaatschap van de RvT van EELT breidde ik mijn expertise uit naast mijn werk voor BUas. Het is waardevol om niet alleen generiek over een sector te praten, maar ook op microniveau te kijken hoe het werkt. Die kans kreeg ik bij EELT.”

Kralen aan de ketting

Kristel bracht haar enthousiasme, kennis, kritische reflecties en analytisch vermogen ter tafel. “Mijn kracht ligt in het organisatorische en analytische, niet in het artistieke proces. De RvT keek samen met Monique naar de stappen die de organisatie wilde maken. In het begin werkte EELT meer van project naar project. We zochten naar een stabielere financiering zodat je kunt voortbouwen op je visie. In plaats van hoppen van project naar project, wil je dat projecten kralen aan de ketting zijn, een relatie hebben met elkaar. Dat ieder project bijdraagt aan de visie en missie van de organisatie. Dat betekent dat je als organisatie bewust kiest wat je wel en niet doet.”

Sibelius aan de voordeur

Welk project springt er uit bij Kristel nu ze terugblikt? “’Sibelius aan de voordeur’ vond ik fantastisch”, memoreert ze. “Ik mocht mee langs de deuren van de flats aan de Sibeliuslaan. Stond ik daar op elfde verdieping aan te bellen met Sibelius en een violist. De verrassing en het gesprek dat op gang kwam, de muziek die gespeeld werd; het was leuk en waardevol. Muziek verbindt, mensen krijgen meer connectie met de naam van de straat waar ze wonen. ‘Sibelius aan de voordeur’ opende een gesprek over muziek en bewoners leerden hun buren op een andere manier kennen. Daardoor ontstond er meer begrip. De meerlagigheid in projecten van EELT heb ik altijd inspirerend en interessant gevonden. Die meerdere lagen zitten niet alleen in de producties, maar ook in het proces. Iets tastbaars als een door Reg gebouwd conversation piece brengt ook veel. Het roept verwondering op, zorgt voor zichtbaarheid en het zorgt ervoor dat mensen laagdrempelig in aanraking komen met cultuur.”

Halleluja

Het was niet alleen maar halleluja. “Bij grotere projecten is de RvT van mening dat EELT minder goed tot zijn recht komt. De risico’s zijn groter, het proces kan soms veranderen omdat bijvoorbeeld partners afhaken en de financiering is lastiger te organiseren. Bovendien delen niet alle stakeholders altijd dezelfde visie. Hoewel het wél goed is om een dergelijke projecten te verkennen. Daar hebben we van geleerd dat EELT uit moet gaan van de eigen kracht en niet voor té grote projecten moet kiezen. We werken niet met het klassieke model van kaartverkoop, daar zit niet onze kracht. Bij EELT is het proces minstens zo belangrijk als het eindresultaat.”

Knap

Wanneer Kristel terugkijkt op haar jaren bij EELT heeft ze bewondering voor de hoeveelheid makers en moeilijke doelgroepen die EELT wist te bereiken. “In welke rol dan ook, als deelnemer, amateur, kunstenaar of publiek. EELT bereikt juist mensen voor wie cultuur vaak niet vanzelfsprekend is. Ik vind het knap dat dit deze relatief kleine club lukt. Het zijn allemaal mensen die EELT erbij doen, voor niemand is het de hoofd broodwinning.”

Verbinding en verwondering

“Het werk van EELT is belangrijk”, vindt ze. “Cultuur én sport zijn in staat om verbindingen te maken, mensen te verrijken, vriendschappen, gezondheid en verwondering te brengen. Cultuur maakt het bovendien mogelijk om thema’s op een andere manier bespreekbaar te maken. Mensen te prikkelen om na te denken over wat ons verbindt in plaats van waarin we verschillen. Dat is zeker in deze maatschappij van groot belang. Dat belang wordt wel gezien, maar als je kijkt naar de plannen voor de komende kabinetsperiode zoals de btw-verhoging en lagere subsidiebudgetten, dan stemt dit me wel treurig.”

Eigen kracht

“De komende periode is spannend en nog onzeker”, weet Kristel. “Hoe worden gelden verdeeld? Ook kwalitatief goede aanvragen komen onder de zaaglijn terecht, omdat er minder budget voor cultuur beschikbaar is. De hele sector heeft het zwaar en ik vrees dat dat niet beter zal worden. Geld is essentieel om projecten uit te kunnen voeren, maar het is geen doel op zich. Het is een middel om gave dingen te doen waar jij in gelooft en impact mee wil maken. Het bepaalt de schaalgrootte, maar niet wát je doet.”

Levend organisme

“EELT heeft een sterke visie en missie van waaruit het werkt en mensen bindt. Het is een soort levend organisme dat uitdijt, krimpt en groeit”, schetst ze. “EELT is een vaste kern met vele vertakkingen. Die kern, het hart van EELT, dat zijn William Schaffelsen Monique. EELT slaagt er al jaren in om impact te maken. Het brengt mensen dichter bij cultuur. Ik ben blij dat ik daar op mijn manier een bijdrage aan heb kunnen leveren.”

Ze herinnert het zich nog goed. Het was 23.00 uur op een warme avond in april en de repetitie voor Theaterroute Nabij zat erop. Op het in de bossen van Biezenmortel gelegen Landpark Assisië was het donker, terwijl Monique haar auto tevergeefs startte. Wat nu? “Het voelde een beetje alsof we alleen op de wereld waren”, vertelt Vitória. “Terwijl we wachten op de ANWB, praatten we kalm over van alles: het leven, theater, EELT. Ik zal die avond nooit vergeten.” Gelukkig kreeg de ANWB de auto weer aan de praat.

Als familie

Het zijn sowieso de autoritjes die de tijd van Vitória bij EELT onvergetelijk hebben gemaakt. “Met de educatieve voorstelling en workshop HapStapPoepFabriek zijn we heel wat keren naar Noord-Holland gereden. Het voelde dan een beetje alsof we als familie onderweg waren.”

Overeenkomsten

Vitória’s tijd bij EELT begint zo’n vijf jaar geleden wanneer ze Monique ontmoet terwijl ze beiden de master Performing Public Space bij Fontys Hogeschool Tilburg volgen. “We bleken flink wat overeenkomsten te hebben qua focus en onderzoek; onze maatschappelijke betrokkenheid, inclusiviteit en het maken van theater met een combinatie van professionals en amateurs. Na corona pakten we het contact weer op en bespraken we onze plannen, carrièrepaden en inspiratiebronnen. Ik wilde op dat moment verbinding maken met de community van nieuwe makers in Brabant. EELT voerde al een flink aantal projecten uit, maar had ook de wens om met oud-EELT’ers en internationals het contact aan te halen, hen weer meer bij het collectief te betrekken. Het was de start van mijn samenwerking met EELT.”

Creative Saloons

“Monique en Marie-José waren al gestart met het idee van de Creative Saloons”, vertelt ze verder. “Ik kwam erbij vanuit het perspectief van jonge, internationale maker. De Creative Saloon is een actief moment om medemakers uit het veld te ontmoeten. Het mooie van de avonden is dat er bovendien een gastspreker is die zijn ervaringen deelt. Het is uitwisseling op peer-to-peer-niveau. Daar is behoefte aan in deze kunstvorm waarin participatie en maatschappelijke thema’s centraal staan. Daarbij gaat het niet per se om het artistieke aspect, maar meer om hoe je contact legt met anderen. Wat is er nodig om een project voor elkaar te krijgen? Hoe doen anderen dat?”

HapStapPoepFabriek

“Maar ik deed meer coole projecten”, vervolgt Vitória. “In HapStapPoepFabriek kon ik mijn ervaring als performer kwijt. Het was het eerste stuk dat ik in het Nederlands speelde. Ik ben Monique en Roel dankbaar voor de tijd en het geduld dat ze hadden tijdens de extra repetities. En het was leuk om de voorstelling te combineren met educatie. Dat laatste is belangrijk voor kinderen, HapStapPoepfabriek is een voorstelling voor basisschoolkinderen van 6 tot 10 jaar over gezonde voeding. Wanneer kinderen het verhaal ervaren door het zelf in een workshop te spelen, leren ze op een andere, meer speelse manier over gezond eten. De combinatie van zien én beleven is magisch.”

Theaterroute Nabij

Een ander mooi project waar Vitória bij betrokken was, is Theaterroute Nabij. “Daar kreeg ik de kans om me te ontwikkelen als regisseur. Het eerste jaar maakte ik samen met professionals en amateurs een voorstelling op Landpark Assisië genaamd ‘De troupe van Charles Atant’. Het tweede jaar, 2023, was ik verantwoordelijk voor de zogenaamde pop-ups van EELT. Kleine muzikale en theatrale omlijstingen van de wandelroute.”

Wortelen

Wat maakte het speciaal? “Dat je kunst naar een meer afgelegen gebied brengt en een brug bouwt tussen de locatie en de mensen. Het nomadische karakter van EELT wil niet zeggen dat we ergens niet wortelen. We brengen kunst naar onverwachte plekken, en laten daar zaadjes achter voor de toekomst. Wat het ook speciaal maakte is dat ik een grotere groep deelnemers regisseerde, ondersteund door Monique. Ik kon het mijn eigen signatuur geven; een mix van beeldend theater, geluid en het gebruik van de ruimte om ons heen.”

Niet half

Toch wordt het voor Vitória tijd om het EELT-Boek te sluiten. “Maar niet helemaal hoor”, verzekert ze. “Ik blijf ambassadeur van EELT. Ik kan projecten alleen niet half doen, ik wil mezelf ergens helemaal aan geven. Dat is op dit moment niet te combineren met mijn werk als programmamaker bij het Parktheater Eindhoven. Daar houd ik me bezig met talentontwikkeling en het bieden van presentatieruimte voor nieuwe makers. Sinds een aantal maanden ben ik bovendien verhuisd naar Helmond. Het is belangrijk voor me om daar nu contacten te leggen met de lokale culturele sector.”

Kracht

Ik vond het mooi om te zien dat er bij EELT een poule van mensen is ontstaan die van project naar project gaan. Zo zijn er bijvoorbeeld spelers die eerst aan Anouk in Wonderland, later aan Nabij en vervolgens aan gLoBe meededen. EELT is een community, met recht een collectief.”

Vitória kijkt graag naar de krachten van mensen. “Daar geniet ik van. En ik vind het mooi om te zien wanneer mensen zichzelf uitdagen om buiten de kaders te gaan van wat ze al kunnen. Dat iemand bijvoorbeeld meedoet om muziek te maken en dan óók gaat toneelspelen.” Wat haar kracht is? “Ik ben erg enthousiast en spring ergens volledig in”, lacht ze. “Ik houd van werken met mensen. En mijn artistieke kracht is om te werken met beweging, een link tussen theater en dans. Ik werk interdisciplinair.”

Ambassadeur

Met datzelfde enthousiaste blijft ze EELT in de toekomst ondersteunen en toejuichen. Vitória: “Als ambassadeur, publiek en betrokken vrijwilliger. Ik hoop dat anderen dat ook blijven doen. Of het nu om EELT gaat of soortgelijke initiatieven; steun en ambassadeurs zijn nodig. En wie weet, openen we het boek in de toekomst wel weer een keer en voegen we een nieuw hoofdstuk toe.”

Artistiek antwoord

EELT Theatercollectief formuleert op basis van maatschappelijke vraagstukken een artistiek antwoord, meestal samen met meerdere culturele partners. De professionals van EELT maakten deel uit van de organisatie en realisatie van Theaterroute Nabij. In dit artikel legt Robin Krijgsman uit hoe het idee voor de route is ontstaan en wat het belang van kunst en creatie is voor Landpark Assisië.

Lommerijk park

Op de ochtend dat we elkaar spreken komt de regen met bakken uit de hemel. Het vele groen op het park zal er blij mee zijn, de plassen verzamelen zich aan de voeten van de lommerrijke, decenniaoude bomen. Hoe anders was het weer tijdens de Theaterroute Nabij in het weekend van 14 en 15 mei. De zon gaf het landpark die dag extra cachet, de bomen de nodige schaduw en de zonnestralen een spotlight voor de spelers en bezoekers van de route. Maar hoe kom je van de benoemde doelen bij een theaterroute terecht?

Al bijna 120 jaar

“Bewoners van het landpark hebben veelal een verstandelijke beperking. Ze krijgen langdurige zorg, wat in de meeste gevallen betekent dat ze hier hun hele leven wonen”, legt Robin uit. “Dat is al vele jaren zo.” Al bijna 120 jaar vormt Landpark Assisië echter ook een broedplaats voor nieuwe ontwikkelingen, met name in de zorg voor kwetsbare burgers uit de samenleving. In 1904 startten de Broeders Penitenten met het toenmalige ‘Huize Assisië’ de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. De orde van de Broeders Penitenten bestaat dan al meer dan 200 jaar. De broeders zien rond 1900 dat er door opkomende industrialisatie steeds meer mensen met een beperking buiten de boot vallen. Zij besluiten om op Huize Assisië met deze mensen samen te gaan leven en voor hen te zorgen.

Beschermd en alledaags leven

“Sinds de jaren 60 wordt de zorg steeds meer gereguleerd, getarifeerd, gemedicaliseerd en geprofessionaliseerd”, vervolgt Robin. “En dat is inmiddels onbetaalbaar geworden. Dus zien we in de afgelopen jaren weer een verandering in de wetgeving. Met de invoering van de Wet maatschappelijk ondersteuning, de Wet langdurige zorg in 2015 en eerder de Participatiewet in 2003 verschuiven taken van professionals naar vrijwilligers. Dat vraagt letterlijk om ruimte voor onderzoek en experiment; voor zoeken naar nieuwe vormen van zorg en samenleven. Het Landpark is zo’n ruimte. Prisma zet zich daarvoor in. We willen dat het Landpark een mooie werk- en woonomgeving is waarin het beschermd en goed leven is, waar mensen naar elkaar omkijken.”

Prettige traagheid

Het houdt in dat Prisma zorgvuldig zorgdraagt voor het huidige landschap, de bomen- en lanenstructuur en maar ook de monumentale panden. “Wanneer je op het terrein komt, gebeurt er iets met je. Er is een prettige traagheid; het hele leven vindt hier plaats, alleen dan langzamer.

Omgeving betrekken

Maar hoe krijg vergroot je het gevoel van community én betrek je de omgeving meer bij het Landpark? Prisma vraagt Saskia van der Wiel om zich daarover te buigen. Ze schrijft een nota met een visie voor de toekomst: ‘Kunst als katalysator’, waarin o.a. het maken van kunst als verbinder van bewoners en omgeving wordt geschetst. In 2018 wordt Stichting Studio Assisië opgericht met als doel om een kunst- en cultuurprogramma te starten op het Landpark. Saskia wordt directeur van de stichting.

Waardevol en veilig

“Het samenwerken tijdens het maken van kunst is waardevol en veilig”, legt Robin uit. “Of dat nu het maken van een carnavalswagen of het spelen van een toneelstuk is; het hoeft geen kunst met een hoofdletter K te zijn. Er zijn weinig risico’s op het gebied van gezondheid, financiën of milieu, dat maakt het ongevaarlijk. En je kunt goed aansluiten op de talenten en beperkingen van mensen. Bovendien versnelt samen kunst maken het vormen van een community. Dat helpt wanneer het nodig is om er voor elkaar te zijn. Het maakt de alledaagse dingen leuker.”

Pioniers

“Ik verwachtte allemaal maakkunst zoals mozaïeken, schilderen en papier scheppen. Maar het bleek vooral theater te zijn. Dat is goed, want uiteindelijk gaat het om het maakproces en niet om wát je maakt. Speels Collectief kwam naar het Landpark om een workshop theater te geven. Zij hebben echt een bres moeten slaan in de protocollen, roosters en routines. Zij zijn de pioniers. In hun kielzog kwamen de Zwermers. Ook percussionist Rogier de Nijs vond hier zijn plek. Net als Root in de dokterswoning. Het klikte.”

Kwestie van tijd

Dat EELT Theatercollectief uiteindelijk betrokken raakte bij het Landpark noemt hij onvermijdelijk. “De missie en visie van EELT sluiten zo goed aan bij die van ons. Het inclusieve theater, de combinatie van professionals en amateurs, en dat in de traditie van het middeleeuwse straattheater. EELT verbindt theater met maatschappelijke thema’s. Met name het project Sibelius aan de Voordeur in de Sibeliusstraat in Tilburg-Noord waarbij bewoners uitgenodigd werden om deel te nemen aan de voordeur, sprak aan. Het was een kwestie van tijd dat onze wegen elkaar zouden kruisen.”

Glunderende bezoeker

Dat gebeurde tijdens Theaterroute Nabij. EELT verzorgde de voorstelling ‘De troupe van Charles Atant’. Robin: “Dat was niet alleen ontzettend leuk voor de spelers en de bezoekers, maar ook voor onze medewerkers en de familie. Zo zat een gepensioneerde man wiens broer al jaren op ons park dagbesteding volgt, te glunderen van trots toen hij hem in actie zag. Je zag hem denken over zijn broer: hij kan dit! Tijdens het maken van theater komen de deelnemers tot bloei.”

Echt leren kennen

Door de route bezochten diverse recreanten en nieuwsgierige bezoekers uit de omgeving Landpark Assisië. “Er was een periode dat Biezenmortel sterk verweven was met het Landpark. Veel bewoners werkten hier bij de broeders. Die relatie verwaterde na de jaren ‘60. En onbekend maakt onbemind. Nu zitten we in de fase dat we die verbinding weer nadrukkelijk opzoeken. Elkaar opnieuw echt leren kennen. Het gevoel van trots op deze omgeving met elkaar delen. De Theaterroute bleek erg geschikt.”

Toekomst

Hoe nu verder? “Daarover praten we de komende tijd”, legt Robin uit. “Gaan we de theaterroute herhalen? In welk ritme? En in de huidige versie of in een 2.0-variant? Daarbij is het belangrijk dat we met de samenwerkende partijen onze hoofdambitie steeds voor ogen houden en dat de route geen doel op zich wordt.” Ziet hij Landpark Assisië als een voorbeeld voor andere zorginstellingen? “Het is niet ons plan om een concept te ontwikkelen en dat vervolgens naar buiten te brengen. We kijken wat er hier, voor ons, werkt. Maar als dat anderen inspireert, is dat mooi meegenomen.”

EELT Theatercollectief kijkt uit naar de voortzetting van deze meerjarige samenwerking met Stichting Prisma op Landpark Assisië.

Lid Raad van Toezicht Wilbert van Herwijnen neemt afscheid

“EELT verbindt professionele makers met amateurs én brengt thema’s die leven in de maatschappij aan de orde. Die combinatie vond ik interessant en maakte dat ik me wilde inzetten voor deze club.” Aan het woord is vertrekkend lid van de Raad van Toezicht Wilbert van Herwijnen. Wilbert was onder meer wethouder van Financiën, Organisatie, Personeel en Informatie (1997-1999) en van Onderwijs, Cultuur, Zorg en Mondiale Bewustwording (1997-2002) in Tilburg. Ook was hij gemeenteraadslid, griffier Provinciale Staten en strategisch beleidsadviseur, en beleidsmedewerker bij het Ministerie van Economische Zaken. Naast zijn betaalde werkzaamheden vervult hij een grote hoeveelheid maatschappelijke, vrijwillige functies in diverse besturen en raden (‘extreem veel’, zo zegt hij zelf). Waaronder dus voor EELT.

Talenten inzetten

“Ik vind dat je de talenten die je hebt gekregen niet alleen in moet zetten voor jezelf, maar ook ten bate van de samenleving”, legt Wilbert uit. “Bovendien vond ik het gros vooral leuk om te doen. Ik koos altijd stichtingen die passen bij mijn achtergrond of interesse. Ik ben opgeleid als econoom en kan organisaties goed ondersteunen bij hun financiële inrichting en bij het indienen van subsidieaanvragen. Door mijn overheidservaring ben ik bovendien op de hoogte van hoe je het beste samenwerkt met instanties. Ook ben ik gewend om organisatorisch bezig te zijn.”

In contact

Wilbert kwam het eerst in contact met Monique Zijp van EELT toen zij naarstig op zoek was naar een andere locatie voor het eerste (naamgevende) EELT-project. De educatieve dag voor het Odulphus Lyceum in samenwerking met het Regionaal Archief en het Textielmuseum, zou oorspronkelijk plaatsvinden in de Aabe-fabriek, maar de brandweer besloot dat dit niet toegestaan was. Het idee was om de leerlingen in contact te brengen met het tanende erfgoed van de textielindustrie en hen zelf scènes te laten maken hierover.

Nieuwe locatie

Op stel en sprong moest een nieuwe locatie gevonden worden. Dat werden uiteindelijk een aantal locaties in de Spoorzone: het net gerestaureerde en geopende Deprez-gebouw en de inmiddels afgebroken Hal 44 die zo groot was als een kathedraal. Wilbert: “Ik heb toentertijd contact gelegd met de Goirkese kerk, die in verbouwing was. Helaas was de akoestiek niet geschikt voor de dialogen in het stuk. Zingen of een monoloog kon prima, maar meerdere stemmen tegelijkertijd verstaanbaar maken, bleek qua akoestiek te lastig. Gelukkig regelde Monique via een ander contact de locatie in de Spoorzone. Later heeft een ander project wél gespeeld in de Goirkese kerk. Dat was ‘Al het Goede Komt van Boven’.” Een project over hoe we op verschillende manieren spiritualiteit beleven. Er deden Poolse arbeidsmigranten, Afghaanse asielzoekers, Fontys-studenten en wijkbewoners aan mee.

Bureaucratie verbeeld

Welk project spring eruit als hij terugdenkt aan zijn tijd bij EELT? “Dat is een lastige vraag, er zijn zoveel mooie projecten geweest. Ik kan me er een herinneren in de Spoorzone tijdens het Huttenfestival. Het was een performance met ladders en dekens. Een persoon stond op een verhoging boven de anderen. Daaromheen stonden veel spelers. Sommigen brachten de dekens naar de verhoging toe, maar anderen haalden ze net zo hard weer weg. Iedereen voerde precies en serieus zijn eigen taak uit. De persoon naast me werkte bij de gemeente. Hij snapte er niets van; wat betekent dit? ‘Dat is bureaucratie’, antwoord ik. Hoezo? Er is één iemand de baas en iedere afdeling voert zijn taak uit, maar het resultaat is dat er bijna niets gebeurt omdat niemand naar het geheel kijkt. Hij schaterde het uit. De dagen erna hoorde ik via de wandelgangen het verhaal steeds terug, het had duidelijk indruk gemaakt.”

BladBlazerSymfonie

Een ander voorbeeld van een memorabel project voor Wilbert is de BladBlazerSymfonie. “Dat vond ik echt geweldig. Dat je in een Vinex-wijk waar ieder in zijn eigen tuintje bezig is en elkaar niet kent, de bewoners bij elkaar brengt met bladblazers. Aart Strootman ontdekte dat elke bladblazer één toon geeft en dat die tonen allemaal verschillen. EELT bracht de bladblazers en de wijk, waar dit soort participatie niet gewoon was, bij elkaar om te luisteren naar de BladBlazerSymfonie. Via die weg kwamen de bewoners elkaar ook eens tegen.”

Gemeenschap ontstaan

“Wat ik mooi vind is dat de professionals en amateurs van het eerste uur nog steeds terugkeren in EELT-producties”, mijmert Wilbert. “Er is een soort gemeenschap ontstaan, EELT is een blijvend onderdeel van hun leven. Bovendien zien amateurs dat je ook zonder uitgebreide opleiding theatraal het nodige kunt doen. En dat je telkens weer wordt uitgenodigd hoe je daar zelf invulling aan geeft.”

Afscheid nemen

Een jaar geleden kwam Wilbert tot de conclusie dat het tijd was om gas terug te nemen. “Aan het eind van de week was mijn energie op. Ik wilde weer een goede balans te vinden tussen betaald- en vrijwilligerswerk en vrije tijd.” Wilbert besloot om bij de meeste van de meer dan dertig besturen waar hij als vrijwilliger aan deelnam, te stoppen. Bij enkele kleine initiatieven die hem na aan het hart lagen, bleef hij nog werkzaam als vrijwillig bestuurslid. Daar hoorde EELT bij. Nu is de tijd gekomen om het vrijwilligerswerk nog verder te verminderen en neemt Wilbert afscheid van EELT. “Het is tijd om het stokje over te dragen aan een nieuwe generatie.”

Vrijwillige inzet

Zijn inzet was bijna altijd vrijwillig. “Ik vind dat je als oud-wethouder veel ontvangen hebt aan persoonlijke ontwikkeling en salaris. Daarna is het aan jou om iets terug te geven aan de samenleving. Gelukkig zie ik dat nog steeds veel mensen zich vrijwillig inzetten. Oók jongeren. In een ander bestuur waar ik lid van ben, zitten een twintiger en dertiger, Het is leuk om jonge, enthousiaste mensen bij de club te hebben. We leren van elkaar. Ik kan hen op weg helpen door vragen te stellen en kwesties van meerdere kanten te belichten. Hoe gaan we het aanpakken? Heb je daar al aan gedacht?”

Koersvisie

Welke koers adviseert Wilbert EELT voor de toekomst? “Ik denk dat EELT verder moet gaan op de ingeslagen koers. Daar is ruimte voor en vraag naar. Vier jaar geleden richtten we ons sterk op de amateur- en professionele kant. Ik denk dat het goed is om de focus meer te leggen op de amateurkant en uit die hoek subsidies aan te vragen. EELT kan daar laten zien hoe uniek het is.”

Cultuureducatie

Als hij iets zou mogen veranderen aan het beleid, wat zou dat dan zijn? “Ik denk dat het beter is wanneer de overheid meer investeert in cultuur op scholen zoals in andere landen gebeurt. Daar zijn de cultuursubsidies lager en de kaartjes duurder, maar doordat jongeren opgroeien met cultuurgeschiedenis en – educatie, hebben ze het geld ervoor over. EELT draagt met de HapStap Poepfabriek bijvoorbeeld een bescheiden steentje bij. Dat brengt kinderen in contact met cultuur en zet hen aan het denken over gezonde voeding. In Nederland zijn we gewend aan hoge cultuursubsidies. Als we nu investeren in meer cultuureducatie op scholen, betekent dit dat we pas over twintig jaar die subsidies kunnen verlagen. Het vergt geduld, maar is wel een gezondere situatie.”

Maatschappelijke vraagstukken

Waar moet EELT vooral blijven doen? Wilbert: “Wat me van begin af aan aansprak is dat EELT maatschappelijke vraagstukken op een luchtige manier benadert. Vaak gebeurt dit in ingewikkelde debatten en verhalen, daardoor veel mensen afhaken. EELT laat mensen zich op een toegankelijke manier verbinden met een onderwerp, het laat zien wat er nodig is of ontbreekt. Het zet mensen meer aan het denken dan als je de wetenschappelijke verhalen afvuurt. En het is belangrijk om na te denken over dit soort dingen.”

Bedankt!

Namens de hele EELT-community willen wij Wilbert bedanken voor zijn tomeloze, professionele en betrokken inzet. Medelid Kristel Zegers: “Op zijn hoogtepunt nam Wilbert deel aan maar liefst dertig besturen. Zijn financiële kennis, humor en nuchtere kijk op zaken, zeker in woelige tijden, heb ik zeer gewaardeerd. Fijn was dat hij geen enkele situatie nog niet eerder had meegemaakt. Ik ga de mails missen met de aanhef ‘jongelui, wat hebben we samen toch wijze dingen gezegd’. Het was een eer en een plezier om samen te werken.” Vanuit EELT hopen we Wilbert nog vaak te ontvangen bij projecten. Nu als toeschouwer en niet meer als toezichthouder.

Krachten bundelen

Dat Nina Ruge, cultuurcoach bij Cist, en producent Boy Jonkergouw, producent bij EELT Theatercollectief, samen in het ontwikkelteam van Cist zaten, kwam goed uit. Nina zag de behoefte in de buurt. “Mijn opdracht is om cultureel aanbod in de vrije tijd te programmeren voor kinderen van vijf basisscholen in de Reeshof: OBS De Fonkel, Daltonschool Helen Parkhurst, Basisschool de Wegwijzer, OBS Hartevelden en Westerwel SBO. Daarvoor leg ik verbindingen in de buurt. Tegelijkertijd wilde Boy vanuit EELT iets doen met kinderen en de scholen voor wie ik werk. We bundelden onze krachten.”

Eigenaarschap

“Twee jaar geleden organiseerden we ook een Reesfiets Cultuursafari met een iets andere insteek”, vertelt Boy. Dat concept kwam uit de koker van het artistieke duo Monique Zijp en Boy van EELT Theatercollectief. “In een lockdownperiode gaven we gezinnen de kans om met de fiets diverse voorstellingen in de Reeshof te bezoeken. Dit jaar wilden we meer eigenaarschap creëren in de buurt bij ouders en kinderen. Dat is ook één van de doelen van het ontwikkelteam. Daarom kozen we voor de opzet om kinderen voorstellingen te laten maken onder leiding van professionals.” Reesfiets Cultuursafari is gefinancierd dankzij subsidie van de Provincie Noord-Brabant en de inzet van toegewijde vrijwilligers. De voorbereidingen startten begin 2023.

Enthousiasmeren

Dat had best wat voeten in de aarde. Want hoe enthousiasmeer je ouders en kinderen uit een wijk waarin gezinnen meer naar binnen gericht zijn? Hoe verbind je hen met een cultureel evenement? Boy: “Ik informeerde de scholen via een nieuwsbrief, ouders ontvingen een bericht in de schoolapp, maar dit leverde vrijwel geen aanmeldingen op. Dus heb ik de stoute schoenen aangetrokken en ben ik bij de scholen langs gegaan om een praatje te geven in de groepen 6, 7 en 8. Toen kwamen de inschrijvingen gelukkig wel op gang.”

Hoger niveau

“De ambitie was om een buitenschools cultureel aanbod te ontwikkelen op een hoger niveau”, vervolgt hij. “Dat het méér is dan ‘de kinderen hebben het naar hun zin’ en dat het ook leuk is voor toeschouwers die geen directe relatie hebben met de optredende kinderen.” Daarvoor moest gerepeteerd worden. In vier weken tijd zetten de kinderen onder leiding van professionele artiesten Hans Maas (toneel), Bert en Bianca Plagman (schimmenspel), Quintus de Paarse Goochelaar (goochelen) en Helma Melis (dans) een voorstelling in elkaar. “Achteraf gezien was dat wat kort, een volgende keer zou ik kiezen voor zes keer repeteren in zes weken.”

Motivatie

Ook de repetities zelf stelden de makers voor uitdagingen. Boy: “Kinderen die niet naar de repetitie kwamen of niet zo gemotiveerd waren; het was best pittig voor de professionele makers. Je werkt met kinderen die het concept van ‘samen repeteren en dan een voorstelling geven’ nog niet kennen.” Dat kan Quintus van Amstel beamen. “Met name het verschil in motivatie van de kinderen vond ik lastig. Terwijl het ene kind vol enthousiasme meedeed, moest ik een ander steeds bij de les houden. Dat maakte dat ik de inhoud van de voorstelling onderweg moest aanpassen.”

Kennismaking

“Het gaat hierbij om verwachtingen”, duidt Nina. “Meedoen aan Reesfiets Cultuursafari is voor deze kinderen een kennismaking met cultuur, een kans om te ontdekken of ze talent hebben en het leuk vinden. Het gaat erom dat elk kind zijn talent en sterke kanten kan laten zien.” Daarin is Quintus geslaagd. “Het zit in kleine veranderingen. Zo dacht een deelnemer van tevoren bijvoorbeeld niet dat hij kon goochelen, hij praatte zacht en enigszins onverstaanbaar en durfde het publiek niet aan te kijken. Daar heeft hij aan gewerkt en tijdens de voorstellingen liet hij zien dat hij kon goochelen, maakte hij zich verstaanbaar én keek hij het publiek aan. Dat was mooi! Hij presenteerde zichzelf zoveel beter, ik ben ervan overtuigd dat zijn act indruk maakte.”

Schijnwerpers

Ieder kind had een moment in de schijnwerpers en een moment waarop het een ander kind assisteerde. Quintus: “Een meisje schitterde met gemak tijdens haar solo, haar uitdaging was juist om tijdens de act van een ander meer op de achtergrond aanwezig te zijn. Ze moest zo onopvallend mogelijk assisteren om niet af te leiden van de act. Dat vond ze ontzettend moeilijk, maar uiteindelijk is het haar gelukt. Ik denk dat het voor haarzelf een grote stap was.”

Kracht

De uitdagingen leggen tegelijkertijd de kracht bloot van een partij als EELT. Boy: “Op deze manier verbinding maken tussen professionele kunst en kinderen met weinig toegang tot cultuur, is niet gemakkelijk. Het vraagt expertise en ervaring. En daarnaast vergt het geduld, langdurige samenwerking en een oplossingsgerichte houding. Je moet je sterk verbonden voelen met het doel om dit samen voor elkaar te krijgen.”

Bewust van het publiek

Zondag 25 juni was het zover: Reesfiets Cultuursafari vond plaats. Het was een broeierige, zomerse dag met een gouden randje. Boy: “Ik kijk er zeer tevreden op terug. Ik schat dat we zo’n honderdtien deelnemers en bezoekers hebben gehad, wat prima is voor de eerste keer in deze opzet. Wat ik vooral mooi vond is hoe de kinderen straalden op het podium, hun betrokkenheid. Mijn idee was om de kinderen bewustzijn bij te brengen hoe een publiekservaring is voor het hele publiek. Dus ook bezoekers die geen vriendjes, ouders of buren zijn. Wat is nodig is om te zorgen dat zij het naar hun zin hebben? Ik denk dat dit overgekomen is. Het is fijn als kinderen het zelf naar hun zin hebben, maar met Reesfiets Cultuursafari wil ik meer doen dan ze van de straat houden. Ik wil ze serieus nemen in het ontwikkelen van hun talenten. Met de safari komt EELT tot in de diepste haarvaten van de Reeshof met gerenommeerde artiesten.”

Meer verbinding

Wat zou hij een volgende keer anders doen? “Ik denk dat ik eerder zou starten met de voorbereidingen en het zou beperken tot drie voorstellingen in plaats van vier. Dat is voldoende. Ook zou ik eerst een workshop op school geven voor de hele groep. Zo krijgen kinderen een beter beeld van wat het inhoudt en raken docenten ook meer betrokken bij en verbonden met het proces. Scholen moeten voelen ‘dit is van ons’. We willen meer verbinding creëren met scholen, ouders en kinderen. Daar ontmoeten de doelstellingen van EELT en Cist elkaar.”

Divers aanbod

Ook Nina kijkt tevreden terug. “Ik ben meegefietst en heb -gekeken met een groep. Zij gaven aan dat het aanbod heel divers was. Ze vonden het leuk, ook de voorstellingen waar hun eigen kind niet aan meedeed. Een moeder vertelde dat haar kind was opgebloeid door de deelname, dat was een mooi compliment. Ik had een vermakelijke middag, die niet voelde als werk.” Niet alleen de makers zelf kennen het belang van het werk. Ook het Brabants Dagblad pikte het onderwerp op met een uitgebreid artikel.

Tijd en doorzettingsvermogen

“In het culturele veld word je soms afgerekend op het aantal deelnemers en de opkomst van het publiek. Maar in de opstartfase waarin wij nu zitten vind ik dat niet terecht”, concludeert Nina. “Het kost tijd en doorzettingsvermogen om zoiets te laten groeien. Het kost moeite om de ouders en kinderen te activeren voor cultuur, maar het kán wel. En het is belangrijk. Ik vind dat het op dit moment teveel van ouders afhangt of kinderen deel kunnen nemen aan culturele activiteiten. Alleen wanneer zij interesse hebben en goed kijken naar de mogelijkheden, kunnen hun kinderen meedoen. En, ze moeten beschikken over de financiële middelen; voor flink wat gezinnen is muziek- of dansles niet te betalen. Daarom vond ik het belangrijk dat deelname aan Reesfiets Cultuursafari gratis was.”

Theater met betekenis

Marjo hoefde er niet lang over na te denken toen medelid Wilbert van Herwijnen en bestuurder Monique Zijp haar in 2016 vroegen om lid te worden van de Raad van Toezicht van EELT. “Ik vond en vind het een interessante club vanwege de combinatie van theater en community art. Het spreekt me aan dat EELT artistieke uitingen in een maatschappelijke context plaatst. Ze maken theater niet alleen om het maken van theater, maar geven het betekenis voor mensen, betrekken de omgeving erbij, geven mensen een rol en stellen maatschappelijke thema’s aan de orde. Dat vind ik mooi.”

Kennis van bestuur

“Inmiddels is het aanstellen van een nieuw lid van de Raad van Toezicht een transparante procedure”, voegt ze toe. “Maar in die tijd werd je dus nog gevraagd. Dat dit is veranderd, is een goede zaak. Zo voorkom je dat een vriendje de penningmeester wordt.” Deze opmerking benadrukt de rol die Marjo heeft binnen de Raad; haar kennis van bestuur en organisatie is groot. Ze heeft een indrukwekkende staat van dienst. Zo was Marjo wethouder Zorg en Welzijn, Cultuur, Asielbeleid en Emancipatie in Tilburg van 2010-2014 namens Groen Links. Ze is lid geweest van diverse raden van bestuur, was regiodirecteur/kwartiermaker bij zorgorganisatie Jan Arends en is momenteel manager van de Bibliotheek Midden-Brabant. Daarnaast is ze lid van de Raden van Toezicht van zorgorganisatie ’t Heem, het Mommerskwartier Tilburg én, sinds 2016, van EELT Theatercollectief.

Strategie

“Mijn culturele inbreng is klein. Ik kan vertellen wat ik mooi en niet mooi vind, maar ik kan daar inhoudelijk geen oordeel over vellen”, vervolgt Marjo. “Wel kan ik EELT ondersteunen bij het maken van bestuurlijke en strategische beslissingen. Wat zijn de doelen? Hoe kom je daar? En doe je de juiste dingen? Voldoe je ook aan de afspraken die je met subsidiegevers hebt gemaakt? Binnen EELT is het bestuur en de Raad van Toezicht redelijk gelijkwaardig. We zijn binnen de Raad van Toezicht allen vanuit onze eigen rol en met onze eigen kwaliteiten betrokken. We geven advies maar bepalen niet. Zo was er in 2018 de vraag of EELT zou meedoen aan de Bosch Parade 2019 in Den Bosch. Dat was een moeilijke keuze om te maken, omdat deelname een zware belasting zou zijn. Na goed afwegen besloot Monique om het te doen. Op zo’n moment moet je als Raad van Toezicht op je handen zitten en niet op de stoel van de bestuurder. Dat is gelukt.”

Grote betekenis

De Raad van Toezicht heeft als taak, net als de raad van commissarissen van andere rechtspersonen, om toezicht te houden op het beleid van het bestuur en op de algemene gang van zaken. Door fysieke problemen werkte Monique tijdelijk beperkt voor EELT en ook door alle ontwikkeling rondom corona was de Raad van Toezicht de afgelopen twee jaar van grote betekenis. “Ik heb Monique ondersteund waar ik kon. Je moet een stichting zo organiseren dat wanneer een bestuurder uitvalt, het werk wél doorgaat. Monique nam het voortouw in de verslaglegging richting de subsidiegevers; wat kunnen we niet meer doen vanwege coronamaatregelen. Bij wrijving komen wij om de hoek. Maar dat was in dit geval niet nodig.”

Creatieve sessies

In diverse creatieve sessies praatten EELT Theatercollectief en de Raad van Toezicht over de toekomst van EELT. Marjo: “Het is onze rol om aan te zetten tot denken over de strategie zodat de makers uit het collectief zich niet verliezen in de waan van de dag. Dat waren mooie gesprekken. Dankzij de creativiteit bij de mensen van EELT komen er mooie dingen boven tafel. Al werkt dat toch het beste als je fysiek bij elkaar bent. Met een Zoom-party bereik je minder.”

Ontzettend EELT-project

Welke projecten steken er voor Marjo bovenuit in haar jaren bij EELT? “Dat is in de eerste plaats het buurtcultuurproject ‘Sibelius aan de voordeur’ waarbij het personage componist Jean Sibelius met een violiste de Sibeliusstraat in Tilburg-Noord bezocht. Ik heb twee avonden bezocht en vond het een ‘ontzettend EELT-project’ omdat je theater inzet om de wijk te betrekken bij een ontwikkeling. Ook de ontwikkelingen in de Reeshof juich ik toe. Mooi, hoe je het met en voor de wijk doet. En ik vond het project R-ACT in samenwerking met R-Newt fantastisch. EELT maakte daarbinnen wekelijks theater met jongeren uit alle windstreken. Ze kwamen voor het eerst in contact met Shakespeare!”

Nieuw lid gezocht

Komend jaar neemt Marjo afscheid van de Raad van Toezicht van EELT. “Het wordt tijd voor een nieuw gezicht in de Raad. Meer diversiteit ook. De man-vrouwverhouding is goed, maar qua leeftijd en achtergrond mag het diverser. En ik hoop dat er iemand bij komt die ook inhoudelijk advies kan geven voor het artistieke stuk. Dat zou echt een meerwaarde zijn. Voor EELT én andere culturele organisaties zou het bovendien goed zijn als er meer wordt samengewerkt in fondsenwerving. Dat is een vak apart waar veel tijd in gaat zitten.”

Veel toe te voegen

“Ik heb met veel plezier zes jaar meegelopen met EELT. Ik denk dat een club als EELT juist in deze tijd veel toe te voegen heeft. Er is behoefte aan theater dichtbij mensen om maatschappelijke vraagstukken bespreekbaar te maken. Zoals EELT het zelf zegt: het maakt poëtische producties over die dingen in ons leven waar we ‘eelt op onze ziel’ van krijgen of juist kwijtraken, de momenten waar verschillende ideeën of gevoelens elkaar schurend ontmoeten. Daar ontstaat nieuwe schoonheid en begrip. Ik hoop dat EELT zich de komende jaren blijft ontwikkelen hierin.”

Tere bladblazers

Een bladblazer tijdens een voorstelling van tere danseresjes. Voor veel mensen zou het een verstoring zijn, maar Monique Zijp intrigeerde het vooral. Want is niet elk geluid een vorm van muziek? Zo ontstond in 2013 tijdens een voorstelling in een kasteeltuin het idee van de BladBlazerSymfonie. Een jaar lang werkte Monique met componist Aart Strootman aan het sprookje waarin de herfstgodin, met bladblazers, verdreven werd door Koning Winter, gewapend met sneeuwschuivers. Zeventig mensen deden mee aan het muziekstuk waarin de bladblazers een theatrale en muzikale rol kregen. De locatie: het Reeshofpark in Tilburg.

BladBlazerSymfonie

De opvoering van de BladBlazerSymfonie was een succes, mede door een toevalligheid in timing. Want rond de tijd van opvoering kwam in het nieuws dat Nederland net zoveel bladblazers telde als huishoudens. Maar, de totstandkoming ging niet zonder slag of stoot. Monique: “Er was weerstand in de buurt, we deden daarom metingen met decibelmeters en het was niet gemakkelijk om zeventig enthousiaste amateurs te vinden. Maar je moet durven te beginnen. Dat hoort bij het artistieke proces en bij artistiek ondernemen. Als mensen zien en horen dat anderen plezier hebben en aan iets heel tofs meedoen, smelt de weerstand beetje bij beetje weg en komen de deelnemers. Het publiek kwam en genoot. De Bladblazersymfonie plantte een zaadje voor de toekomst; tot dan toe was theater en cultuur vooral voorbehouden aan het centrum van Tilburg. Nu hadden we laten zien dat het ook mogelijk is om het in de Reeshof te organiseren.”

De Reeshof

De Tilburgse Reeshof aan de westkant van de stad Tilburg is een van de eerste Vinex-wijken van Nederland en wordt daarom geregeld bezocht door architecten en stedebouwkundigen. De eerste woningen werden rond 1980 gebouwd. Inmiddels telt de wijk zo’n 45.000 inwoners. In de wijk wonen met name gezinnen met kinderen: een derde van alle Tilburgse jongeren woont in de Reeshof. In de oudere delen van de Reeshof krimpt de bevolking licht. Er wonen relatief weinig senioren. In 1997 werd bij het Reeshofpark het winkel- en samenkomstcentrum de Heyhoef geopend, dat sindsdien het hart van de wijk vormt.

Stedelijk gezonde wijk

De jaren na de BladBlazerSymfonie geeft EELT Theatercollectief regelmatig workshops op scholen in de Reeshof en neemt het deel aan denktanks over de toekomst van de Reeshof. Monique: “Het probleem van een Vinex-wijk als de Reeshof is dat die vaak is ingericht op jonge gezinnen. Maar de bewoners worden ouder en in de wijk is weinig te doen voor jongeren en ouderen. Hoe zorg je voor een stedelijk gezonde wijk? Daar moet je in investeren. Ik ben ervan overtuigd dat kunst en cultuur hier een grote rol in spelen. Kunst nodigt uit om met een andere blik naar maatschappelijke kwesties te kijken, het weekt mensen los van ingebakken overtuigingen. Het laat hen bovendien hun eigen talenten ontdekken én deelname aan cultuur verbindt mensen met elkaar. Dan heb ik het juist over mensen die niet de ‘usual suspect’ zijn, mensen die misschien angst voor het andere hebben of sterke oordelen over de ander hebben. Door deelname aan culturele projecten ontmoeten zij elkaar op een veilige plek met een gezamenlijk doel. Onze visie is om mensen die normaal gesproken weinig toegang tot cultuur hebben, deel te laten nemen.”

Winkelcentrum Heyhoef

“Op dat moment lag de focus in de Reeshof met name op sport”, vertelt ze verder. “Het was winkelcentrummanager Ruud Hendrikson van de Heyhoef die het balletje aan het rollen bracht. Hij wilde in het winkelcentrum iets organiseren waardoor de verblijftijd van bezoekers verlengd zou worden. Hij ziet het centrum niet alleen als een plek om de boodschappen te doen, maar ook als een plaats om te verblijven en elkaar te ontmoeten.” Ook Reeshof Cultuurt haakt aan. Dat contact wordt steeds nauwer en biedt EELT kansen. “Je zoekt naar partners aan wie je je meerdere jaren kunt verbinden.”

Piazza Cultura

“Sommige mensen zien het niet of verklaren me voor gek, maar ik kreeg meteen een associatie met Italië toen ik door de Heyhoef liep”, vervolgt Monique. “De T-vorm van het centrum, de balkonnetjes met bloembakken, hoe het gebouw baadt in het licht als de zon schijnt; het deed me denken aan Rome en sprak tot mijn verbeelding.” Het idee voor Piazza Cultura was geboren. Monique zocht een programmamaker en had gezien hoe sfeervol Boy Jonkergouw de Piushaven omtoverde met allerlei theater- en muziekoptredens tijdens het sympathieke festival Wintergloed. Boy: “Ik ben iemand die met weinig middelen zo veel mogelijk neerzet. Ik weet hoe een begroting werkt, heb een aanzienlijk netwerk van artiesten en ben bedreven in marketing. Vaak zie je in de culturele sector dat iets óf kwaliteit heeft óf laagdrempelig is. Ik wil beide combineren en laten zien dat kwaliteit laagdrempelig kan zijn. Dat wilde ik neerzetten met onder meer Piazza Cultura.”

Niet opdringen

“De locatie was niet ingericht op cultuur”, vertelt Boy verder. “Het is een commerciële plek waar sprake is van doorstroom en niet zozeer van verblijven. Wat dat betreft deel ik de romantische blik van Monique niet. Qua programmering lette ik erop dat acts niet te dominant waren, je moet er ook omheen kunnen lopen en het mensen niet opdringen.” Het vinden van acts in de Reeshof was een uitdaging. “Het was pionieren. De meeste makers komen toch uit de Tilburgse binnenstad, maar gaandeweg bouwde ik mijn contacten uit en werd het steeds meer van de Reeshof zelf.” Om te promoten ging het stel op pad met flyers. “We moesten het voorbeeld geven, zichtbaar zijn en mensen persoonlijk benaderen”, vult Monique aan. Dat beaamt Boy. “Je zoekt ook naar enthousiaste, lokale ondernemers die als sleutelfiguur kunnen fungeren. Zij zijn ons anker.”

De schoonheid van grijze dozen

Piazza Cultura vindt twee keer plaats en wordt een succes. Bezoekers reageren enthousiast en vinden het leuk om over cultuur ‘te struikelen’. Het smaakt naar meer, maar Piazza Cultura groeit uit haar jasje in de Heyhoef. En dus moeten Boy, Monique en Reeshof Cultuurt op zoek naar een nieuwe locatie in de Reeshof. Hun oog valt op de Kanaaloever, een honden-uitlaatroute langs de oever van de Reeshof Kanaaldijk en langs grijze distributieloodsen. Monique: “Niet iedereen ziet de schoonheid ervan, maar het bleek het best bewaarde geheim van de Reeshof. Er zit een heel park bij! Ik zag het meteen voor me: korte acts in een lint langs de Kanaaloever omgeven door groen en water. Je duikt van het kanaal weg in het groen naar een theatrale verrassing en komt als het ware weer aan de oppervlakte voor een uitzicht over het water. Bij de distributieloodsen; de ‘grijze dozen’, vroegen we het publiek op een creatieve manier naar hun ‘dozendroom’. De leukste dromen staan inmiddels uitgebeeld door een kunstenaar op een fietstaxi. Bijvoorbeeld de pluktuin-met-een-koffieterras-doos.”

Poëtisch programma

In een winkelcentrum is altijd wel publiek aanwezig, bij de kanaaloever was dit niet het geval. Hoe promootte de twee het evenement Kunstkanaal1? Monique: “We kozen wederom voor de persoonlijke benadering. We flyerden in de buurt en in de Heyhoef, we spraken veel mensen en gebruikten daarnaast sociale media om mensen uit de binnenstad naar de Reeshof te lokken. Het lukte, mede dankzij een interessant programma.” Boy: “Ik zoek poëtische cultuuracts die passen bij de locatie en aantrekkelijk zijn voor een breed publiek. Harde rock kan van hoge kwaliteit zijn, maar past niet bij het karakter van Kunstkanaal. Dat gaat meer om rustige muziek, straattheater en dans. Het lukt nu goed om het publiek te mobiliseren. Dat werkt als een olievlek die ook gevoed wordt  vanuit Reeshof Cultuurt.”

Culturele hub

“We geven gestalte aan de Reeshof als culturele hub van Tilburg, een vrijplaats voor en door bewoners van de Reeshof”, vertelt Monique. “Piazza Cultura bracht ons een stap verder in onze missie. Inmiddels organiseerden we ook Reesfiets Cultuursafari waarbij bezoekers langs diverse onverwachte culturele plekken in de Reeshof fietsten. De acts in de Cultuursafari zijn iets langer zodat ze in balans zijn met de investering van de fietstocht en bezoekers zien de mooiste plekken van de wijk. Enige nadeel is dat we merken dat het voor mensen van buiten de Reeshof lastiger is om met de fiets te komen. We denken na over een oplossing, deelfietsen bijvoorbeeld of OV-fietsen.”

Vliegwiel

Ondertussen is Joost van Rijckevorsel aangesteld als programmamaker bij Reeshof Cultuurt. Monique: “Hij is het vliegwiel dat we nodig hadden, want met alleen een commissie die uit vrijwilligers bestaat, is het lastig om structureel projecten op poten te zetten. Hij organiseert en coördineert van alles, van literaire middagen, klassieke optredens tot wijkprojecten. Hij geeft een enorme impuls aan de culturele verrijking van de Reeshof.” Monique is trots op wat er in bijna tien jaar bereikt is. “Ik doe het met plezier en veel positiviteit. We zijn zo bevoorrecht in Nederland, het minste wat je kunt doen is iets betekenen voor een ander. En ik ben onverbeterlijk, ik zie schoonheid in alles: een grasveldje vol zwerfvuil kan zomaar een fantastische locatie voor een volgende act zijn.”

Wil jij ook cultuur naar onontgonnen gebied brengen? Doe je voordeel met deze tips:

• Heb een lange adem. Het kostte EELT bijna tien jaar om het effect van Kunstkanaal te bereiken. Inmiddels begint het echt te lopen.
• Werk samen met een organisatie of opdrachtgever als je een langdurige effect wilt bereiken en vraag zo nodig per project een (aanvullende) subsidie. Dit is misschien ongebruikelijk in deze branche, maar het geeft de opdrachtgever en de uitvoerende organisatie de zekerheid dat er meerdere jaren aan een project gewerkt kan worden. Zo bouw je een netwerk op, verbind je mensen in de wijk met elkaar en kun je echt verschil maken.
• Bekijk al vroeg in het proces of de missies en visies van partners overeenkomen om conflicten op latere termijn te voorkomen. Reeshof Cultuurt en EELT deelden de visie om van de Reeshof een culturele, laagdrempelige vrijplaats te maken.
• Maak gebruik van sleutelfiguren in de wijk en geef hun talent en enthousiasme de ruimte.
• Steek veel tijd in een persoonlijke benadering, dat levert je op lange termijn veel op. Als je wil dat mensen hun plek in de samenleving vinden en hun talent benutten, dan moeten ze zich gezien voelen.

  Vragen? Neem contact op met Monique Zijp via info@eeltweb.nl.